Στην σύγχρονη εποχή η εξέλιξη των mountain bikes έχει κάνει άλματα προόδου και έχουν ουσιαστικά αλλάξει όλα τα δεδομένα, ενώ παράλληλα έχεις μια τεράστια γκάμα επιλογών σε ποδήλατα, ανταλλακτικά και σέτινγκς. Μέσα σε αυτό το χαμό υπάρχουν πολλά μικρά πράγματα που μπορούν να σε μπερδέψουν, αλλά και παράλληλα να σε βοηθήσουν ή να σε δυσκολέψουν. Ένα από αυτά είναι η επιλογή του εμπρός γραναζιού (chain ring). Μια επιλογή που μόνο απλή δεν είναι καθώς παίζουν πολλοί παράγοντες ρόλο: η κασέτα, το μέγεθος του τροχού, το επίπεδο της φυσικής σου κατάστασης, ακόμη και το περιβάλλον στο οποίο διανύεις τα περισσότερα χιλιόμετρα.
H βασική θεωρία είναι ότι όσο μικρότερο είναι το εμπρός γρανάζι τόσο πιο ελαφρύ είναι το πεταλάρισμα σε κάθε σχέση. Από την άλλη βέβαια, το μεγαλύτερο γρανάζι δίνει καλύτερο πάτημα και μεγαλύτερη σταθερότητα στην αλυσίδα. Και μπορεί να έχει εδραιωθεί το εμπρόσθιο γρανάζι με 32 δόντια στα ποδήλατα mtb enduro ωστόσο στην περίπτωση σου ίσως να είναι λάθος!
Ολίγη ιστορία
Ας ξεκινήσουμε από μια από τις πιο σημαντικές αλλαγές που έχει συντελεστεί στο mtb τα τελευταία χρόνια και η οποία είναι η κατάργηση των τριών εμπρός δίσκων και η αντικατάσταση τους με έναν. Για να γίνει αυτό βέβαια άλλαξαν οι κασέτες και απέκτησαν 11 και στη συνέχεια 12 γρανάζια. Αυτό σήμαινε ότι άλλαξαν οι αλυσίδες και ότι το μοναδικό εμπρός γρανάζι είχε ακόμη πιο καθοριστικό ρόλο στο πεταλάρισμα. Βλέπετε οι παλιοί μαουντενάδες γνώριζαν ότι γενικά κινούνταν με τον μεσαίο εμπρός δίσκο συνδυαζόμενο με την επτάρα ή ενιάρα κασέτα, ενώ όταν τα πράγματα ζόριζαν στις ανηφόρες έβαζαν τον μικρό εμπρός δίσκο και όταν οι ταχύτητες μεγάλωναν στις κατηφόρες έβαζαν τον μεγάλο. Βολικό σύστημα ωστόσο ολίγον πολύπλοκο και σίγουρα βαρύ. Βλέπετε πολλοί συνδυασμοί ταχυτήτων είχαν ουσιαστικά το ίδιο βήμα, οι λιγότερο έμπειροι αναβάτες μπερδεύονταν ενώ όλα αυτά τα ανταλλακτικά επιβάρυναν το ποδήλατο -και μάλιστα σε μια περίοδο όπου οι αναρτήσεις, τα στιβαρά πλαίσια, τα χοντρά ελαστικά και τα τηλεσκοπικά παλουκόσελα είχαν ήδη εκσφενδονίσει το βάρος των mtb σε υψηλά επίπεδα.
Βλέπετε με μια κίνηση καταργήθηκαν:
- ο μηχανισμός εκτροπής των εμπρός γραναζιών (που έβαζε και περιορισμό στην σχεδίαση των πλαισίων)
- το χειριστήριο
- η ντίζα με το εξωτερικό καλώδιο και
- δύο γρανάζια.
Βέβαια βασικός παράγων για αυτή την αλλαγή ήταν η εξέλιξη των ντεραγιέ που πλέον έγιναν εξαιρετικά ακριβή και αποτελεσματικά. Μέσα από την εξέλιξη και την τεχνολογία λοιπόν βρεθήκαμε να έχουμε ένα εμπρόσθιο γρανάζι, αλλά και πολλές επιλογές για το μέγεθος του. Και μπορεί να έχει καθιερωθεί το γρανάζι με 32 δόντια, αλλά…
Αριθμολαγνεία
Ο βασικός λόγος που πυροδότησε την συγγραφή αυτού του άρθρου ήταν τα ποδήλατα mullet που μπήκαν στην ζωή μας τα τελευταία χρόνια και στα mtb enduro bikes. Συμβατικά και ηλεκτρικά. Λοιπόν, όπως καταλαβαίνετε ένας τροχός 27,5 ιντσών έχει διαφορετικό βήμα από έναν 29 και εδώ έρχονται οι αριθμοί να μας διαφωτίσουν. Ένα ποδήλατο με τροχούς 29’’ και γρανάζωμα 34-50 διανύει 1,57m σε κάθε πλήρη περιστροφή της πεταλιέρας, ενώ ένα ποδήλατο με τροχό 27,5 πίσω διανύει 1,58m με γρανάζωμα 36-50. Έτσι αμέσως προκύπτει ο απλός κανόνας ότι αν μετατρέψεις το mtb σου σε mullet (πολλά μοντέλα σου δίνουν αυτή την δυνατότητα) ή απλά αγοράσεις ένα mtb enduro mullet τότε πρέπει να βάλεις ένα εμπρός γρανάζι κατά δύο δόντια μεγαλύτερο! Αντίστοιχα, αν έχεις mullet ή απλό 27,5 και πας σε 29άρι πρέπει να βάλεις δύο δόντια μικρότερο γρανάζι εμπρός! Έτσι λοιπόν πάμε στην μέση λύση που θέλει για τα 29άρια το 32άρι ως ιδανικό και το 34άρι στα mullet και 27,5. Όπα, μην βιάζεστε γιατί έχουμε και άλλα νούμερα που επηρεάζουν την επιλογή μας!
Πρώτα απ’ όλα έχει να κάνει το μέγεθος της πίσω κασέτας (δηλαδή το γρανάζι της πρώτης και της 12ης ή 11ης γιατί έτσι υπολογίζουμε το «μέγεθος» της κασέτας). Ας πάρουμε λοιπόν την πρώτη ταχύτητα που ουσιαστικά είναι η πιο καθοριστική. Υπάρχουν κασέτες με 46, 48, 49, 50, 51 και 52 δόντια στην πρώτη και αν κάνουμε τις διαιρέσεις βλέπουμε ας πούμε ότι με 32άρι εμπρός και 49άρι στην πρώτη, έχει ακριβώς το ίδιο βήμα (0,653) με την επιλογή 34-52. Ενώ ας πούμε με 32άρι εμπρός γρανάζι 12άρα κασέτα Sram Eagle (10-50) η πρώτη έχει βήμα 0,640, με Shimano XTR (10-51) 0,627 και με κασέτα Garbaruk (10-52) 0,615. Δηλαδή αρκετά διαφορετικό αποτέλεσμα. Ας δούμε ένα πινακάκι να έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα:
| Γρανάζι | 1η ταχύτητα | 12η ταχύτητα |
| Κασέτα Sram 10-50 | ||
| 30 | 0,600 | 3,000 |
| 32 | 0,640 | 3,200 |
| 34 | 0,680 | 3,400 |
| 36 | 0,720 | 3,600 |
| Κασέτα Shimano 10-51 | ||
| 30 | 0,588 | 3,000 |
| 32 | 0,627 | 3,200 |
| 34 | 0,666 | 3,400 |
| 36 | 0,705 | 3,600 |
Στο βουνό
Έτσι έχουν οι αριθμοί και σαν γενικό κανόνα μπορούμε να πούμε ότι δύο δόντια στο εμπρός γρανάζι αντιστοιχούν με τρία στο πίσω. Μπορείς λοιπόν να κάνεις τους υπολογισμούς σου ανάλογα με το μέγεθος της κασέτας και σε συνδυασμό με την διάμετρο του πίσω τροχού (27,5 ή 29). Για να πάρεις την σωστή απόφαση βέβαια πρέπει να βάλεις και κάποιες άλλες παραμέτρους. Όπως το επίπεδο της φυσικής σου κατάστασης και την δύναμη των ποδιών σου, την μορφολογία της περιοχής σου και το στυλ του ride που προτιμάς.
Αρχάριος
Αν είσαι λοιπόν αρχάριος και δεν έχεις ακόμη φτιάξει δύναμη και αντοχή μπορείς να βάλεις 30άρι -ακόμη και 28άρι γρανάζι εμπρός- έτσι θα μπορέσεις να ανέβεις και απότομες ανηφόρες έστω και με μικρή ταχύτητα, ενώ όταν έχεις κουραστεί στο τέλος της βόλτας θα συνεχίσεις να πεταλάρεις και δεν θα χρειαστεί να ξεκαβαλήσεις.
Προπονημένος
Αν είσαι σούπερ προπονημένος και δυνατός δουλεύεις άνετα το 32άρι και μπορείς να βάλεις και 34. Με 34άρι πάντως θα τα βρεις σκούρα στις απότομες παρατεταμένες ανηφόρες, αλλά θα ανεβαίνεις πιο εύκολα τις μικρές δοκιμασίες τύπου «τοίχου» καθώς θα έχεις καλύτερο πάτημα. Αν κάνεις συχνά uplift και πολλές καταβάσεις πάλι είναι προτιμότερο ένα μεγάλο γρανάζι. Αν από την άλλη στην περιοχή που κάνεις το περισσότερο ποδήλατο έχει απότομες κλίσεις και παρατεταμένες αναβάσεις η επιλογή είναι ένα μικρότερο γρανάζι…
E-bikes
Οι κάτοχοι ebikes από την άλλη μπορούν να ανέβουν δύο δόντια σε σχέση μα το γρανάζι του συμβατικού τους ποδηλάτου (με την ίδια κασέτα).
Προσωπικά έχω επιλέξει κασέτα Garbaruk (10-52) με 34άρι εμπρός γρανάζι (0,652) καθώς με το 32άρι είχε υπερβολικά ελαφριά πρώτη (0,615), ενώ παράλληλα με βολεύει το 34 στα γρήγορα κατηφορικά που απαιτούν πεταλάρισμα. Ειδικά αν θες φόρα πριν από κάποιο μεγάλο άλμα. Βέβαια στις παρατεταμένες αναβάσεις με μεγάλες κλίσεις θα αναγκαστώ να ξεκαβαλήσω, αλλά στην περιοχή της Πάρνηθας που κάνω τα περισσότερα χιλιόμετρα δεν έχει παρατεταμένες αναβάσεις με πολύ μεγάλη κλίση. Κάπου χάνεις, κάπου κερδίζεις λοιπόν, αλλά το βασικό είναι να επιλέξεις εσύ που θα χάσεις και που θα κερδίσεις… Ωστόσο ιδανική μέση λύση θεωρείται το 32-50 με 29άρη τροχό και το 34-50 με 27,5.
Και έχει κι άλλο!
Αμ, δεν ξεμπερδέψαμε καθώς υπάρχουν τα narrow wide και τα οβάλ γρανάζια! Τα μεν narrow wide γρανάζια έχουν καθιερωθεί καθώς «κρατάνε» την αλυσίδα στην θέση της χωρίς να χρειάζεται chain guide, ενώ από την άλλη τα οβάλ έχουν περιορισμένη χρήση καθώς στο mtb enduro το πεταλάρισμα είναι σπάνια σταθερό και μάλλον δυσκολεύουν παρά διευκολύνουν. Έχουμε όμως και το offset του γραναζιού που σου εξασφαλίζει το ιδανικό chain line. Σε αυτό πρέπει να δώσεις μεγάλο βάρος και να ακολουθήσεις ευλαβικά το chain line που σου δίνει ο κατασκευαστής, αλλιώς θα αυξηθεί η γωνία της αλυσίδας στις μεγάλες ή στις μικρές ταχύτητες με αντίστοιχη αύξηση των τριβών και αυξημένη φθορά γραναζιών και αλυσίδας. Τέλος, μην ξεχνάς να λαδώνεις συχνά την αλυσίδα σου και να έχεις καλορυθμισμένο ντεραγιέ με καθαρά γραναζάκια στο cage. Και πάνω απ’ όλα, βγες στο βουνό όσο πιο συχνά μπορείς!
